Audio Mastering အေျခခံ

audio engineering မွာ mastering ဆိုတာ music production လိုင္းရဲ့ အဆံုးပိုင္းမွာရွိပါတယ္။ ထြက္လာတဲ့သီခ်င္းသံေတြ ဘယ္စက္ေတြနဲ ့ဘဲနားေထာင္နားေထာင္ နား၀င္ပီယံျဖစ္ဖို ့ mastering အပိုင္းက လုပ္ေပးရပါတယ္၊
လြန္ခဲ့တဲ့ အႏွစ္ ၅၀ေက်ာ္တုန္းက နည္းပညာရယ္ စက္မႈကိရိယာေတြ မတိုးတက္ေသးတဲ့အခ်ိန္မွာ mastering ဆိုတာဟာ mixing stage ကေပးလာတဲ့ reel tape ဆီကေန vinyl LP ေတြ cassette tape ေတြျဖစ္ေအာင္ duplication လုပ္ေပးရတဲ့အဆင့္ပဲ့ရွိပါတယ္၊ နည္းပညာေတြ စက္ကိရိယာေတြ တိုးတက္လာတဲ့ ဒီေခတ္မွာေတာ့ mastering engineer ေတြ ေနရာအၾကီးအက်ယ္ရလာျပီး အေရးပါလာပါတယ္။ ဘာျဖစ္လဲဆိုေတာ့ final result ေတြက အရမ္းေကာင္းလို ့ေပါ့၊ ဒီေတာ့ ဂီတနဲ ့ပက္သက္တဲ့ company ၾကီးေတြ ေငြေၾကးေျမာက္ျမားစြာ ရတဲ့ ေအာင္ျမင္တဲ့ အင္ဂ်င္နီယာေတြဟာ ေဒၚလာသန္းနဲ ့ခ်ီျပီး ရင္းႏွီးျမႈပ္ႏွံၾကတယ္။ Recording company ေတြကလည္း mastering ဆိုတာ ဘယ္ေလာက္အေရးၾကီးသလဲဆိုတာ အသိအမွတ္ျပဳလာၾကတယ္၊ Recording company တခု ႏွင့္ တခု ဆီက ထြက္လာတဲ့သီခ်င္းေတြ အသံက်ယ္ျခင္းျပိဳင္ၾကေတာ့ loudness war ဆိုတာ ေခတ္စားလာတယ္၊
ကဲ mastering လုပ္မယ္ဆိုရင္ ဘာေတြလိုအပ္သလဲ၊
သီခ်င္း၁ပုဒ္ကို analysing approach
နဲ ့ နားေထာင္တတ္ရမယ္၊ ဒီေတာ့ arts of listening ဆိုတဲ့ အတတ္ပညာကို တက္ကၽႊမ္းဖို ့လိုလာျပန္တယ္၊
The art of listening
သီခ်င္း ၁ပုဒ္ ဂီတသံစဥ္ ၁ခုကို နားေထာင္မယ္ဆိုရင္ အဲဒီသီခ်င္း အဲဒီသံစဥ္ေတြကို ၾကိုက္တာ မၾကိဴက္တာ အပထား ပါ၀င္တဲ ့ elements ေတြရဲ ့အသံေတြကို ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာရပါမယ္၊
Foundation – bass, drum
Rhythm – guitar, piano, synths
Pads – synths, e piano, strings
Leads – vocal, guitar, solos
Fills – vocal, guitar, percussion, drums
Elements ၁ခု ခ်င္းဟာ သူ ့ရဲ့ အတိုးအက်ယ္ေတြ (vol/lev) ေတြမွန္ရဲ့လား၊ အသံထံု / စူးရွ (eq) ေတြ မွ်ရဲ့လား၊ အျခား characters ေတြလညး္ သူ ့ေနရာနဲ ့သူ အသံမွန္ေရာက္ရဲ့လား၊ စသျဖင့္ analyse လုပ္ရပါ့မယ္။ အဲဒါေတြျပီးရင္ gain stage မွာ ဘယ္ေလာက္တင္ရင္ေကာင္းမလဲ၊ ဘယ္ eq band ေတြကို cut/boost လုပ္မလဲ compression ဘယ္လိုလုပ္မလဲ Ratio, attack, Release, gain reduction, make up ဘယ္ေလာက္လုပ္မလဲ၊ harmonic enhancing/ tape, tube situation လုပ္မလား၊ stereo widening ဘယ္ေလာက္ခ်ဲ ့မလဲ၊ limiter setting မွာ A/R, peak stop, loudness maximizer နဲ ့ဘယ္လိုသြားမလဲ။
Loudness meter/ frequency spectrum meter ဘယ္လိုထားရင္ေကာင္းမလဲ၊ စဥ္းစားဆံုးျဖတ္ျပီးရင္ လုပ္ငန္းစလို ့ရပါျပီ၊
studio အၾကီးေတြမွာ သံုးတဲ့ hardware mastering chain ကေတာ့
၁. ADDA- analogue digital digital analogue converter ( eg. Antelope audio clip 384 )
၂. PREAMP ( Ams Neve 1081 )
၃. Eq ( SSL Xrack, Avalon AD2077 Manley massive passive )
၄. Compressor ( ShadowHills Mastering Compressor, Tubetech SMC 2BM multibands )
၅. Eq ( Massive passive 4 band, maselec MEA2 )
၆. Hamonic processor ( Eventide H8000 Utra )
၇. Limiter ( Manley Slam, Prism sound MEA2 )
၈. ADDA converter ( SSL Alphalink Madi-AX) ျပီးရင္ CD Recorder/Tape Recorder ဒါမွမဟုတ္ vinyl cutting machine ကိုသြားပါတယ္၊ Vinyl mastering အတြက္ကေတာ့ သက္သက္ setup လုပ္၇ပါတယ္။ very low frequency နဲ ့ anti-phase ေတြပါလာရင္ ဓါတ္ျပားလွီး၊ ျခစ္တဲ့ အပ္ေခါင္းကို ပ်က္စီးေစတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ပါ။
Digital Mastering ( Software ) chain
2010 မတိုင္ခင္အထိ hardware mastering ကို မယွဥ္ႏိုင္ေပမဲ့ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ software plugin ေတြ ေတာ္ေတာ္ေလးေကာင္းလာပါတယ္၊ ဆရာၾကီးေတြျဖစ္တဲ့ Yoad Nevo, JC concato, etc တို ့တေတြက software ေတြနဲ ့လုပ္တဲ့ mastering ေတြဟာ hardware mastering ဆရာေတြနီးပါးေလာက္ ေကာင္းေအာင္ လုပ္ျပႏိုင္ေတာ့ ကၽႊန္ေတာ္တို ့လို မ်က္ႏွာမြဲေတြအတြက္ အားတက္စရာေပါ့။ ကၽႊန္ေတာ္ထင္တာကေတာ့ software mastering plugin ေတြဟာ DAWs ေတြInterface ေတြက PreAmp- Recording mixer, Recorder ေတြရဲ့ ေနရာကိုယူလိုက္သလိုပဲ၊ mastering hardwares ေတြကို တန္းညွိႏိုင္မယ္လို ့ကၽႊန္ေတာ္ယံုၾကည္ပါတယ္၊ တခ်ဳိ ့ေသာ စတူဒီယို ေတြမွာ hardware/ software – hybrid system ကုိ သံုးေနၾကပါျပီ၊
ကၽႊန္ေတာ္ကေတာ့ mastering ကို Isotope ( Ozone ) နဲ ့စခဲ့ပါတယ္၊ ဘာမွမသိေသးတဲ့ အခ်ိန္ အေတြ ့အၾကံဳနည္းေနတုန္းအခ်ိန္မွာ Presets ေတြကို အားကိုးခဲ့ပါတယ္၊ လုပ္ရင္းလုပ္ရင္းနဲ ့ကိုယ့္ Presets ကိုဖန္တီးႏိုင္တဲ့ အခ်ိန္ေရာက္လာဖို ့အေတာ္ၾကာပါတယ္။ Presets ေတြကို စမ္းသပ္ဖို ့ဆိုတာ၀န္ေလးစရာ မဟုတ္ပါဘူး။
ျပီးေတာ့ mastering အတြက္ mixing stage မွာ ဘာေတြျပင္ဆင္ေပးရမလဲ? Mastering ဆရာေတြေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ player, mixing, recording ဘ၀က လာတဲ့သူေတြ မ်ားပါတယ္။ အင္ဂ်င္နီယာ ၁ေယာက္ဟာ တူရိယာ ၂ခု ၃ခု ေလာက္တီးတတ္ၾကပါတယ္၊ ( ခၽႊင္းခ်က္ )
Mixed track ရဲ ့ master bus မွာ eq မထည့္ရပါ၊ မျဖစ္မေနလိုအပ္မွသာ ထည့္ပါ၊ compression/ limiting အတြက္ mastering engineer တာ၀န္ထားလိုက္ပါ။ ျပီးေတာ့ well-balanced mix ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ပါ၊ Peak level ကို -6 db ထက္ မေက်ာ္ပါေစႏွင့္၊
Average level နဲ ့ Peak level တို ့ရဲ့ dynamic Range ကြာျခားခ်က္ကေတာ့ 9db ႏွင့္ 6db ၾကားမွာ ရွိမယ္ဆိုရင္ ဒီသီခ်င္းဟာ mastering ဆရာသမားလက္ထဲ ထည့္လို ့ရပါျပီ၊ ဆရာ ့ဆရာေတြရဲ ့အဆို အရ ကိုယ္mix လုပ္တဲ့ track ကို mastering လုပ္ဖို ့အျခား masteringဆရာကို လႊဲအပ္လိုက္ပါတဲ့၊ ဟုတ္မယ္လို ့ကၽႊန္ေတာ္ယုံၾကည္ပါတယ္။ Collaboration concept အရ ျဖစ္မယ္။
ကၽႊန္ေတာ္ mastering chain ၄၊ ၅၊ ၆ ခုေလာက္ လုပ္ထားတဲ့အထဲက စာရွည္ေနမွာစိုးလို ့ ရန္ႏိုင္ရဲ့ အေခြကို လုပ္ထားတဲ့ setup နဲ ့ဥပမာ ေပးလိုက္ပါ့မယ္။
Mastering chain
– BT – PEQ 5B-3 ( nomad factory )
– BT com CP 2S-3 ( nomad factory )
– VEQ 4 ( waves )
– BT BW 2S-3; comp setting ( nomad factory )
– Kramer Tape ( waves )
– Center ( waves )
– L3 – LL Utra ( waves )
– WLM meter ( waves )
ဒါနဲ ့ဘဲ့ မလုံေလာက္ေသးပါဘူး၊ Lipinski speakers, hardware gear ေတြ မသံုးႏိုင္ရင္လည္း အခန္းရဲ့ Room acoustic response ကို flat ျဖစ္ေအာင္ tuned လုပ္ထားႏိုင္မယ္၊ monitor setup ergometric မွန္ရင္ ပိုမိုေကာင္းမြန္တဲ့ ရလဒ္ေတြရမွာပါ။ headphone နဲ ့ Recording mixing mastering ၁ခါမွ မလုပ္ဘူးပါ၊ sound engineer ၁ေယာက္ရဲ့ နားဟာ အလြန္အေရးၾကီးလို ့details check ကလြဲရင္ headphone ကို မသံုးရင္ ေကာင္းပါမယ္၊ ျပီးေတာ့ balanced mixing mastering ေကာင္းတဲ့သီခ်င္းေတြကို ကိုယ့္ စတူဒီယို အခန္းက setup ေတြနဲ ့မ်ားမ်ားနားေထာင္ေပးရင္ ေကာင္းပါတယ္၊
Mastering Hardward/ software ေတြဟာ အလြန္ရိုးစင္းပါတယ္။ အဓီကကေတာ့ mastering engineer ရဲ့ technical skills နဲ ့ the art of listening တို ့ကပိုျပီးအေရးၾကီးပါတယ္၊
…...... အားလုံး ေအာင္ျမင္ပါေစ၊ …...........
ဆက္ပါဦးမည္

 ဆရာ Lamine Thar မွ ေရးသားေပးထားပါသည္။